کد مطلب:28564 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:23

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

بعضي ها مي گويند كه بهترين مجتهد ما عقلمان است بنابراين به چه دليلي بايدتقليد كنيم. جواب چيست؟

اين كه «احكام شرعي، خود را با توجه به عقل و منطق مي توان انجام داد» يعني چه؟ مثلاً شما چگونه از راه عقل مي فهميد مبطلات روزه چيست؟ كفاره روزه عمد چه مي باشد؟ زكات فطره چه مقدار بايد باشد؟ نمازهاي يوميه چندتا و چند ركعت و داراي چه اجزا و شرايطي است؟ حقوق درياها و فلات قاره از نظر ديني چيست؟ و صدها و هزارها مسأله ديگر؟! واقع مطلب آن است كه شما بسياري از احكام ديني خود را نمي توانيد مستقلاً از طريق عقل به دست آوريد و انجام دهيد، بلكه در همان اموري كه به گفته خود تقليد نمي كنيد، مقلد هستيد. ليكن به جاي آن كه مثلاً رساله مجتهدي را برداريد و مطابق با آن عمل كنيد، براساس آنچه از ديگران ديده و با آن خوگرفته ايد، عمل مي نماييد و از عرف و عادت عمومي تقليد مي كنيد؛ يعني، در واقع به جاي آن كه مستقيماً از متخصص و كارشناسي، مسائل ديني را بياموزيد، با واسطه از غير متخصص مي گيريد، گاه نيز ممكن است به پندارهاي خود و به خاطر ندانستن دلايل و منابع يك حكم با آن بستيزيد و آن را خلاف عقل به حساب آوريد، در حالي كه با اندكي جست وجو و كاوش و با مراجعه به كارشناسان دين درخواهيد يافت دانش شما در اين زمينه ناقص بوده است. در چنين مواردي همان عقل و منطق كه مستند شما است، حكم مي كند انسان بايد از طريق دين شناس و متخصص، احكام دين را فرا بگيرد و ناشيانه و با پندار بر بي راهه نرود. به عبارت ديگر مي توان گفت: عقل دو گونه است: {Tالف) عقل ورزيده و كارشناختي؛T} اين همان عقل و دانش تخصصي است و عقلاي بشر همواره در اموري كه از آن آگاهي ژرف ندارند، به انديشه و دانش كارشناس مراجعه مي كنند. {Tب ) عقل خام وبالقوه؛T} چنين عقلي در مرحله پيش از تخصص است و كسي كه در چنين مرحله اي قرار دارد، همواره به عدم تخصص خويش اعتراف دارد و چاره اي نمي بيند جز اين كه در امور به متخصص مراجعه كند. البته راه دراز ديگري نيز وجود دارد و آن زحمت عمري تلاش و كوشش علمي براي يافتن تخصص است. اين نيز پديده اي نيكوست، ولي تا پيش از رسيدن به آن چاره اي جز پيروي از كارشناس نيست. اما دليل اين كه ما بايد در احكام دين تقليد كنيم، يك دليل عقلي است كه مختص به تقليد در احكام دين هم نيست؛ بلكه در بسياري از مسائل زندگي آدمي جاري است و آن حكم عقل به لزوم رجوع غير خبره به خبره است؛ يعني، عقل حكم مي كند كه انسان يا بايد خود متخصص باشد يا به متخصص رجوع كند، همان عقلي كه مي گويد بايد شما در صورت نياز به طبيب و آهنگر و بنا رجوع كنيد چون خود شما در اين امور متخصص نيستيد، حكم مي كند كه در دين هم (كه مهم ترين مسأله انسان است) بايد به دين شناس و فقيه مراجعه كنيد.